jelgava paleis

Jelgava in Letland: het paleis, de kerken en een rondvaart op de rivier

Op een klein uur rijden van Riga ligt Jelgava. Vroeger was dit een grauwe industriestad, maar nu is Jelgava, het hart van de regio Zemgale, helemaal gericht op recreatie en dus een leuk uitstapje vanuit Riga.

Ook leuk: maak een fietstour in Riga.

Pasta Sala

Op Pasta Sala (Posteiland) worden bijvoorbeeld elk jaar een zandsculpturenfestival, ijssculpturenfestival en een ‘melk, brood en honing’-festival georganiseerd. Elk jaar komen er meer bezoekers op af. Verder zijn er speeltuinen, een schaatsbaan en een openluchttheater aangelegd.

Jelgava in Letland

Aan de ene kant van Pasta Sala, het eiland waar vroeger post werd overgeladen van boten naar koetsen of zadeltassen, is een rivierstrand aangelegd. Aan de andere kant leidt de moderne Mītava-brug naar een al net zo nieuw ogende boulevard met twee wandelniveaus: één op straatniveau en één langs de rivier. Zelfs een uitkijkplatform met kunstmatige waterval ontbreekt niet. Waar de brug de boulevard raakt, staat een standbeeld van een student. Het brengt geluk als je het handvat van zijn paraplu aanraakt, maar pas wel op: het kan elk moment gaan ‘regenen’.

Jelgava in Letland

Geschiedenis van Jelgava

Toch verdient ook het verleden van Jelgava de aandacht van de toeristen die de stad tegenwoordig trekt. Veel van het historische centrum werd in 1944 verwoest door bombardementen van de Sovjets, maar het Jelgavapaleis en de toren van de Kerk van de Heilige Drie-eenheid laten nog een beetje zien wat er ooit was.

In 1256 richtten kruisvaarders hier een vesting op. Later werd dit een stenen kasteel met daaromheen een groeiende stad. Jelgava (toen nog Mītava of Mitau) werd echt groot toen de Duitse adel hier de scepter zwaaide en was tussen 1578 en 1795 de hoofdstad van het hertogdom Kurzeme en Zemgale.

Ook de Zweden lieten hun stempel achter. Ze bouwden een vesting op het waterknooppunt vlak bij Jelgava, waar drie rivieren bij elkaar komen. En ze legden wegen aan om hun legers snel te kunnen verplaatsen. Als het nodig was, marcheerden ze zo naar Pruisen – de door de Zweedse koning Karl XII geplaatste mijlpalen zijn nu nog terug te vinden.

Het tekent de geschiedenis van Letland, dat op zo’n strategisch punt ligt, dat er in de geschiedenis voortdurend om werd gevochten.

Jelgava was altijd een belangrijk intellectueel en educatief centrum, terwijl Riga meer een handelscentrum was. Maar in de tijd dat Letland deel uitmaakte van de Sovjet-Unie, werd Jelgava zwaar geïndustrialiseerd. Toen de Sovjets vertrokken, namen ze alle machines uit de fabrieken mee en lieten Jelgava dus achter met veel lege, grauwe gebouwen.

Bezienswaardigheden in Jelgava

En nu is Jelgava dus, mede dankzij de gunstige ligging niet ver van Riga en steun van de Europese Unie, omgetoverd tot een recreatiestad met de volgende bezienswaardigheden:

Kerk van de Heilige Drie-eenheid

De toren die van deze kerk is overgebleven is het oudste bewaard gebleven gebouw in Jelgava. We weten dat hier in 1522 een houten kerkje stond, maar in 1567 besloot hertog Gotthard Kettler dat er een nieuwe Lutherse kerk in Jelgava moest komen voor Duitse kerkgemeenschap. Het werd de eerste bakstenen Lutherse kerk ter wereld en het ontwerp schijnt van een Nederlander te zijn: Joris Joriszn Frese.

De bouw begon in 1574 en in 1688 werd de klokkentoren voltooid, die in 1862 werd verhoogd tot 80,5 meter. Daarmee was de kerk de grootste en indrukwekkendste kerk van Zemgale geworden.

Jelgava in Letland

In de Tweede Wereldoorlog werd Jelgava grotendeels verwoest. Ook de kerk liep veel schade op. In 1954 werd de kerk – inclusief het waardevolle altaar – verder opgeblazen door de Sovjets. Alleen de toren bleef staan, want die werd gebruikt door het Sovjetleger.

Na de val van het communisme is de kerktoren omgebouwd tot een multifunctioneel gebouw. Op de begane grond is de VVV van Jelgava gevestigd. Op de verdiepingen daarboven zijn exposities ingericht over de eerste vier Letse presidenten (die allemaal uit Zemgale kwamen), over de geschiedenis van de kerk en Jelgava, en over klederdracht uit Zemgale en de bijbehorende symbolen die zo belangrijk zijn in Letland. Daarboven zijn een congrescentrum en een restaurant gevestigd.

Jelgava in Letland

Helemaal boven in de toren bevindt zich een uitkijkplatform op 37 meter hoogte. Het piramidevormige glazen dak dat in 2004 op de toren is gezet, maakt de toren nu in totaal 50 meter hoog. Daarmee lijkt de toren weer op de eerste toren van de kerk. Je kunt hier mooi uitkijken over Jelgava, maar er wordt ook kunst tentoongesteld.

Buiten de toren staat aan de ene kant, op de plek waar vroeger het altaar stond, de sculptuur Drie-eenheid van Jānis Aivars Karlovs. Aan de andere kant staat een beeld van Jānis Čakste, de eerste president van de republiek Letland.

Jelgava in Letland

 

Jelgavapaleis (Jelgavas pils)

Vreemd genoeg lijkt het Jelgavapaleis veel minder aandacht te krijgen dan de kerktoren. Ik moet zelfs vragen of we er even naartoe kunnen lopen, want eigenlijk was dat niet de bedoeling. Het paleis kan wel een likje verf gebruiken. Er wordt ook wel elk jaar iets aan gedaan, maar het te schilderen oppervlak is nu eenmaal enorm, verklaart mijn gids. Dit grootste barokke gebouw in de Baltische staten heeft 669 kamers, 674 ramen, 615 deuren en 25 schoorstenen. Daarnaast is het paleis niet in de eerste plaats in gebruik als museum of toeristische attractie, maar als onderkomen voor de landbouwuniversiteit.

Jelgava in Letland

Wat wel te bezoeken is, is de grafkelder waar in 21 metalen sarcofagen en 9 houten kisten 30 leden van de dynastieën Kettler en Biron (waaruit de hertogen van Kurzeme voortkwamen) hun laatste rustplaats hebben gevonden.

Het huidige paleis is niet het eerste. In 1265 stond op dit eiland tussen de rivieren Lielupe en Driksa een houten kasteel van de Lijflandse Orde. Toen dat in 1345 afbrandde, kwam er een stenen vervanging. Daar zetelde de Kettler-dynastie van hertogen van Kurzeme. Toen hertog Ernst Johann Biron aan de macht kwam, werd het kasteel opgeblazen. In 1738 verrees er een nieuw paleis van de hand van Francesco Bartolomeo Rastrelli, die ook diverse paleizen in en om Sint Petersburg ontwierp. Het paleis had meerdere keren te lijden onder brand. In 1937 werd het herbouwd, in 1944 weer verwoest en in 1961 gereconstrueerd.

Achter het paleis grazen meer dan 50 wilde paarden, die hier zijn uitgezet om het gras laag te houden en daarmee de zeldzame planten en dieren van dit natuurgebied te behouden. Je kunt er met een gids wandelen of fietsen. Het paleis en het natuurgebied zijn ook goed zichtbaar tijdens een rondvaart over de rivier.

Jelgava in Letland

Rondvaart per Vikingboot

In Jelgava maak ik ook een rondvaart in een replica van een Vikingboot. De boot wiebelt ontzettend: ik en de andere passagiers moeten goed opletten dat we niet te veel aan één kant gaan staan, anders kapseizen we. Dat kantelen was precies de bedoeling, vertelt de stuurvrouw. Als de twaalf staande roeiers belaagd werden, lieten ze de boot expres naar één kant overhellen, zodat de ene zijkant van de boot bijna helemaal in het water verdween, en de andere als een verdedigingsmuur omhoogkwam om de pijlen tegen te houden. De naam van de boot, Nameisis, verwijst naar een van de laatste leiders van de Zemgaļi uit de dertiende eeuw. Maar wat doet een Vikingboot in Letland? 

Kurši en Zemgaļi

Deze ‘Vikingen’ waren de Letse stammen Kurši en Zemgaļi, die handelden met Zweden, Rusland en Duitsland. De Zemgaļi waren bijna onoverwinnelijke strijders in het zuiden. De Kurši leefden aan de kust. Ze stonden bekend als uitstekende botenbouwers en gebruikten hun boten voor angstaanjagende rooftochten. Zo te horen hadden ze in ieder geval wel wat dingen met de Vikingen gemeen…

Het woord Vikingen bleef vallen terwijl ik in Letland was. Ook zag ik allerlei dingen die me heel bekend voorkwamen uit Vikingmusea in Denemarken en Zweden. Ik vroeg verschillende gidsen of het ging om Scandinavische Vikingen die naar Letland waren gekomen, of om Baltische Vikingen. Ik kreeg verschillende antwoorden. De drie gidsen die er het uitgebreidst over vertelden, waren er zeker van: dit waren Baltische Vikingen. 

Waarom weten we dan zo weinig van deze Vikingen – als ik ze toch maar even zo mag noemen? Volgens een van de gidsen heeft dat vooral met hun runen te maken. Baltische Vikingen kerfden hun runen in hout, terwijl Scandinavische Vikingen dat in steen deden. Runenstenen bleven bewaard, maar het hout ging allemaal verloren.

Wederzijdse rooftochten

Veel van wat we wel weten, weten we omdat het is opgeschreven door Scandinaviërs en Duitsers. Zo beschrijft de aartsbisschop van Hamburg en Bremen Rimbert (801-888) hoe de Denen en de Zweden Kurzeme binnenvielen. Eerst werd de Deense vloot verslagen, waarna het de Zweden wel lukte om aan land te komen. Maar hun rooftocht door Kurzeme was zeer moeizaam. Aan de andere kant schrijft de Deense middeleeuwse geschiedschrijver Saxo Grammaticus in de tweede helft van de twaalfde eeuw over een inval op het eiland Öland door Vikingen uit Kurzeme.

Er waren dus Scandinavische Vikingen die naar Letland kwamen, en er waren Letse stammen die er een manier van leven op nahielden die overeenkomsten vertoont met de Scandinavische Vikingen. Beide groepen hadden symbolen en gebruiken die je nu nog terugvindt in Scandinavië en in de Baltische staten.

Vikingboot Jelgava

En zo werd mijn bezoek aan Jelgava uiteindelijk ook een lesje over Vikingen. Erg interessant!

Ik werd uitgenodigd om Letland te bezoeken voor Stralend Letland.

Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.

Sandra van Bijsterveld
Sandra van Bijsterveld

Leuk dat je er bent! Mijn naam is Sandra van Bijsterveld. In 2013 begon ik met bloggen en inmiddels doe ik dat fulltime. Op Stralend Letland deel ik mijn persoonlijke ervaringen en tips voor een vakantie in Letland met je. Op andere websites blog ik over onze vakanties in Polen, Kroatië, Slovenië, Hongarije, Servië en Tsjechië.

2 reacties

  1. Wat grappig dat een plaats dan zo’n metamorfose ondergaat. Ik had er nog nooit van gehoord, maar vind de Baltische staten echt leuk sinds we in Tallinn geweest zijn. Letland lijkt me ook de moeite waard, volgens mij kun je jezelf in en om Riga prima een week vermaken!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ik ga akkoord met het privacybeleid.