Kasteel Jaunpils in Letland (ongeveer vijf kwartier van Riga) heeft van alles wat: je kunt er een kanon laten afschieten om je te verwelkomen of aanschuiven voor een middeleeuwse maaltijd. Ook de Sovjets en de Zweden lieten er hun stempel achter.
- Heb je mijn top 10 met mooiste plekken in Letland al gedownload?
- Op deze pagina vind je kortingen, acties en gratis extra’s voor je vakantie naar Letland
- Hier vind je tips voor je route naar Letland
- Op deze pagina staan adresjes om te overnachten in Letland
- Hier schrijf ik over wat leuk is om te doen in Letland
- En hier verzamel ik mooie reizen naar Letland van verschillende reisorganisaties
Kanonssalvo als welkom
Het eerste opvallende verhaal over kasteel Jaunpils hoorde ik bij het kanon bij de ingang. Dat kun je op verzoek laten afschieten. Voor tien euro word je op kasteel Jaunpils al verwelkomd met een kanonssalvo. Het kwam – net als mijn onthaal in een Sovjet-gevangenis – een beetje vreemd op me over. Aan de andere kant kan ik me best situaties bedenken waarin het een groot succes zou zijn. Een stoer kinderfeestje bijvoorbeeld.
Sporen van de Sovjets
Tegenover dat kanon beweert een gevelsteen dat kasteel Jaunpils in goede staat is gehouden door de Sovjets. Dat hangt er maar net van af wat je onder een goede staat verstaat, voegt de gids er een tikje sarcastisch aan toe. Binnen legt ze uit dat de Sovjets ook hier hun bekende trucje hebben toegepast, net als in de kathedraal van Karosta. Historische panden hoefden niet per se gesloopt te worden, maar er hoefde ook niet bepaald zorgvuldig mee te worden omgesprongen. Praktisch nut stond voorop. De Sovjets gebruikten het kasteel als cultureel centrum en brachten bijvoorbeeld een groot communistisch mozaïek aan op een van de muren.
Slim straffen
Voorbij de gevelsteen krijg ik uitleg bij een kleine nis bij de toegangspoort. Hier werden in de eerste jaren van het kasteel misdadigers gestraft, en daarbij ging men creatief te werk. Want misdadigers waren tegelijkertijd gewoon mankrachten die je niet wilde missen. Een hand afhakken was dus niet zo handig: daarmee sneed je als het ware jezelf in de vingers. In plaats daarvan zetten ze slechteriken op hun blote voeten op een hellinkje in deze nis. Daaronder lagen glasscherven en als je na uren staan niet meer op je benen kon staan, dan… Tja, dan was het gevolg pijnlijk genoeg als straf. Maar als de wonden hersteld waren, konden de gestrafte mannen gewoon weer aan het werk.
Vrouwen en kasteel Jaunpils
Mannen? Waren er dan geen vrouwelijke slechteriken? Nee. In de beginjaren van kasteel Jaunpils waren er namelijk helemaal geen vrouwen. In het kasteel, dat in 1301 werd opgericht door de ridders van de Lijflandse orde, mochten vrouwen hier niet naar binnen.
Verborgen gezicht
Over mannen en vrouwen gesproken… In de grote hal, waar ook het communistische mozaïek te zien is, werd in 1970 tijdens een renovatie een bijzondere vondst gedaan. Achter het pleisterwerk in de muur werd een afbeelding van een menselijk gezicht aangetroffen. Van de ene kant lijkt het een vrouwengezicht, van de andere een man. Volgens de gids van het kasteel symboliseert het schilderij dat we allemaal een mannelijke en een vrouwelijke kant hebben.
Elisa von der Recke
En dan is er nog het verhaal over Elisa von der Recke. Tussen 1576 en 1922 was kasteel Jaunpils eigendom van de Duitse familie Von der Recke. Van een fort, legerplaats en onderkomen voor monniken en gepensioneerde ridders van de Lijflandse orde was het kasteel veranderd in een adellijke residentie. In de achttiende eeuw verbleef Elisa hier vijf jaar. Ze gedroeg zich anders dan andere kasteelvrouwen in die tijd: ze was intelligent, goed opgeleid en wilde haar hersenen graag gebruiken. Haar man Georg vond dat maar niks en gaf haar de keus: ‘normaal’ doen, of weggaan.
Dus wat deed Elisa? Ze ging weg en liet zich officieel scheiden van haar man. Tijdens de rest van haar leven zorgde ze voor dertien pleegdochters, schreef gedichten, dagboeken en memoires, correspondeerde onder andere met Goethe, Schiller en Kant en werd financieel onafhankelijk dankzij de waardering van niemand minder dan Catharina de Grote, die Elisa na het lezen van haar eerste boek stukken grond in Rusland schonk. Elisa werd uiteindelijk bijna 80 en stierf in Dresden, waar ook een straat naar haar genoemd is.
Ondergang en wederopbouw
In 1905 werd kasteel Jaunpils platgebrand door revolutionairen. De familie Von der Recke vertrok definitief in 1922, maar komt tegenwoordig nog elk jaar op bezoek in het grotendeels opnieuw opgebouwde kasteel. Daar kun je nu een rondleiding volgen door het kasteel, inclusief kelder met martelwerktuigen. Maar je kunt er ook dineren, overnachten en trouwen. Dat laatste lijkt me nog een voorbeeld van een situatie waarin een kanonssalvo wel toepasselijk kan zijn.
Middeleeuwse lunch
Zelf stapte ik van de zonnige binnenplaats een donkere ruimte in voor een middeleeuwse lunch. Toen mijn ogen aan het donker gewend waren, zag ik een tafel vol lekkers: mokken met kvas, bokalen met wijn, bonen, brood, vlees, noten en fruit. Eerst moest ik mijn handen wassen in water met citroen en rozenblaadjes, daarna de handen in navolging van een monnik vouwen om te danken voor de maaltijd en uiteindelijk natuurlijk ook eten met mijn handen.
Zweedse muur
Na het eten maakte ik een wandelingetje om het kasteel. Ik kwam een Lutherse kerk tegen, een oude watermolen en de muur die ooit is gebouwd door 300 Zweedse krijgsgevangenen. Ze werden gevangengenomen toen Matthias von der Recke in 1605 de Zweedse koning Karl IX versloeg. In 1625 namen de Zweden trouwens wraak door kasteel Jaunpils volledig te vernietigen. Hoe vaak het kasteel in totaal is verwoest en opnieuw is opgebouwd? Ik ben de tel kwijt.
Ik werd uitgenodigd om Letland te bezoeken voor Stralend Letland.
Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.
