Leuk boek: Cool – Wat wij kønnen leren van de Scandinaviërs

Het stond al een tijdje op mijn lijstje met te lezen boeken en toen ik het boek Cool – Wat wij kønnen leren van de Scandinaviërs opensloeg, was ik meteen verkocht. Het was net alsof alles wat ik zelf zo graag wil vertellen over Scandinavië erin stond. Ik kwam allerlei dingen tegen die ik kende, zoals Nordic Noir Tours in Kopenhagen en het architectenbureau dat Väven in Umea ontwierp. Dat het zo leuk en goed geschreven was en ook nog eens helemaal uitdrukte wat mij zo aantrekt in Scandinavië, zorgde ervoor dat ik stiekem wenste dat ik het had geschreven.

• Heb je de gratis kalender met Scandinavische feestdagen al gedownload?
• Hier vind je nog meer gratis Scandinavische dingen en kortingsacties
• Hier vind je heel veel Scandinavische series en hier Scandinavische films
• Hier vind je Scandinavische romans
• Deze boeken over Scandinavische lifestyle en deze Scandinavische kookboeken vind je misschien ook wel leuk

Waar gaat het boek over?

Even met beide benen terug op de grond. “Waar gaat Cool – Wat wij kønnen leren van de Scandinaviërs eigenlijk over?” vroegen meerdere mensen me via social media, toen ik daar liet weten hoe enthousiast ik erover was. Het boek gaat op zoek naar wat Scandinaviërs anders doen. Hoe komt het dat Scandinavische landen – en daarbij vind ik het interessant en leuk dat Finland ook is meegenomen in het boek – in onderzoeken zo vaak als gelukkigste, milieuvriendelijkste, beste, slimste etc. naar voren komen?

Er staan veel succesverhalen in het boek, maar de mindere kanten worden niet helemaal uit het oog verloren. En, zoals de schrijvers Gert-Jan Hospers, Martin Vos en Marco Krijnsen zelf al aangeven: het is geen boek met panklare recepten voor onze eigen alledaagse of ingewikkelde kwesties. Toch kun je het boek omschrijven als de zoektocht naar de Scandinavische succesformule. En die lijkt een paar rode draden te hebben:

1. De natuur als basis

De eerste rode draad is liefde voor de natuur. Die zit heel diep bij Scandinaviërs. Zo diep zelfs, dat natuur wel wordt vergeleken met religie en wordt ingezet als therapie bij bijvoorbeeld depressie.

• Natuur en uiterlijk

Die liefde voor de natuur heeft een paar gevolgen voor het dagelijks leven die me erg aanspreken. Ten eerste is er de voorkeur voor praktisch tegenover modieus. Korte kapsels, afritsbroeken, make-uploos door het leven gaan en andere dingen waarover in Nederland wel eens lacherig wordt gedaan, zijn in Scandinavië gewoon logischer dan dingen die je alleen draagt voor de schone schijn. “Slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding,” hoor je vaak en als je kiest voor praktische kleren, ben je in Scandinavië niet meteen een slons of manwijf, maar gewoon slim bezig.

Niets dragen is trouwens ook heel natuurlijk. Over gemeenschappelijke kleedruimtes of zonnen in je ondergoed (ook als je geen bikinilichaam hebt) doen Scandinaviërs niet moeilijk. Dat kan ook niet als naar de sauna gaan een belangrijke vorm van socializen is.

• Natuurbehoud

Liefde voor de natuur betekent ook dat je goed voor die natuur zorgt. Dingen als duurzame energie, recyclen en fietsen in plaats van autorijden zijn ‘hot’ en tegelijkertijd heel normaal. Zoals op het Deense eiland Samsø, waar de Nederlandse burgemeester geen last heeft van protesten tegen zijn windmolens. Mensen zien namelijk zelf ook wel dat hun energierekening omlaag gaat. Bovendien verdienen ze zelf ook vaak geld met duurzame energie. Duurzaamheid en economisch succes spreken elkaar niet tegen, maar gaan juist samen. Daar zijn rechtse en linkse politieke partijen in Scandinavië het in grote lijnen over eens.

• Natuur en design

Natuurlijke vormen spelen ook een belangrijke rol bij het succes van Scandinavisch design. De eenvoud en vloeiende lijnen uit de natuur, waarbij functionaliteit vooropstaat, vormen eigenlijk het beste design dat er is.

• Natuurlijk koken

De natuur is ook een belangrijke succesfactor bij de New Nordic Cuisine. De tendens richting pure, lokaal geproduceerde voeding en eenvoudige gerechten met verse ingrediënten is al jaren gaande in Scandinavië en verovert gestaag de rest van de wereld.

2. Solidariteit en bescheidenheid

Zo op het eerste gezicht lijken de Scandinaviërs misschien niet zo sociaal. Ze zijn nogal op zichzelf en zullen niet snel luidruchtig de aandacht van anderen trekken of anderen ‘lastigvallen’ met hun verhaal. Luisteren en instemmend knikken, dat doen ze het liefst: niet discussiëren en een vlotte babbel worden als idealen gezien, maar eenstemmigheid en bescheidenheid.

En dan te bedenken dat ik zo vaak heb gewenst dat ik (en de rest van mijn gezin) een vlottere babbel zou hebben, zodat ik niet zo vaak zou worden ondergesneeuwd door anderen die hun praatje wel klaar hebben en ik wat beter voor mezelf zou kunnen opkomen. Helaas, dacht ik dan, zijn wij nogal stil en bescheiden.

Hoe komt het dat dat in Scandinavië juist als ideaal wordt gezien? Sommigen denken dat het komt doordat Vikingen en boerengemeenschappen alleen succesvol konden zijn door samen te werken en voor elkaar te zorgen. Maar ook in de huidige kenniseconomie gaat het oplossen van complexe problemen makkelijker als je elkaar niet overschreeuwt, maar naar elkaar luistert en samenwerkt.

Dat belang van samenwerken zou ook de reden kunnen zijn dat de Scandinaviërs het over het algemeen niet zo erg vinden dat ze veel belasting betalen. Ze weten wat ze ervoor terugkrijgen en vinden het niet meer dan normaal dat de welvaart eerlijk wordt verdeeld in hun samenleving. Hierbij speelt ook het bijna eindeloze vertrouwen dat ze in elkaar hebben een rol: daardoor laten de Denen rustig hun kinderwagen buiten staan als ze koffie gaan drinken en is er bij warenhuizen in Noord-Noorwegen geen vraag naar hangsloten voor fietsen. Dit vertrouwen in elkaar zou ervoor kunnen zorgen dat Scandinaviërs minder snel wijzen op potentieel misbruik van sociale voorzieningen. Solidariteit is in Scandinavië dus niet iets van de ‘linkse kerk’.

3. Gelijkheid en ‘gewoon blijven’

Heb je succes in Scandinavië? Dan wordt het vooral erg gewaardeerd als je ‘gewoon’ blijft. Ingvar Kamprad, de grondlegger van IKEA, is er een populair voorbeeld van: hij is bijvoorbeeld altijd Economy blijven vliegen. Deze verheerlijking van ‘doe maar gewoon’ heeft natuurlijk ook zijn negatieve kanten. “Mag je in Scandiavië dan niet denken dat je wat voorstelt?” vragen sommigen zich af. Dat is ‘het glas is half leeg’-interpretatie. De ‘het glas is half vol’-interpretatie is: in Scandinavië mag je geloven dat je net zo veel waard bent als ieder ander. Dat klinkt toch heel anders.

Het idee dat iedereen gelijk is, heeft ook gevolgen voor de werkvloer. Een Zweedse manager is niet iemand die alleen maar opdrachten uitdeelt, maar meer een personal coach die werknemers helpt om het beste uit zichzelf te halen, zodat het bedrijf als geheel beter functioneert. Werknemers hebben ook veel inspraak in de besluitvorming en bijvoorbeeld hun werktijden.

Daarbij is de balans tussen werk en privé erg belangrijk en betekent om vier uur naar huis gaan niet dat je de kantjes ervan afloopt, maar dat je een gebalanceerd leven leidt en je daardoor onder werktijd dus ook zo efficiënt mogelijk voor je werkgever kunt inzetten. Want zeg nou zelf: je werknemers afbeulen tot ze uiteindelijk thuis zitten met een burn-out, daar heeft toch niemand iets aan? Deze instelling, waarbij ruimte is voor ouderschapsverlof, tandartsbezoek en kinderen naar school brengen, zorgt voor tevreden en gemotiveerde werknemers.

• Gelijkheid voor man en vrouw

Ook de kloof tussen mannen en vrouwen is nergens zo klein als in het Noorden. Vikingvrouwen mochten zich bij een ongelukkig huwelijk al laten scheiden en in de vele vissersplaatsen in Scandinavië waren vrouwen ook zelfstandig, omdat ze zich toch alleen moesten redden als de mannen op zee waren. Tegenwoordig ziet maar 2 procent van de Zweedse vrouwen zichzelf als huisvrouw – hoewel ze in de praktijk wel meer huishoudelijk werk naast hun baan doen dan werkende mannen. De trend om het verschil tussen mannen en vrouwen nog verder terug te brengen door woorden als ‘hij’ en “zij” te vervangen door een geslachtsneutrale variant, vind ik persoonlijk wat te ver doorgeslagen.

• Gelijkheid op school

Ook op school worden leerlingen als gelijk gezien. Afwijken van de norm, naar onderen of naar boven, wordt niet gezien als ‘extra last’ voor de leerkracht en de school. Uitgangsspunt is dat elke leerling zich op zijn of haar eigen niveau moet kunnen ontwikkelen. Zonder etiketjes, maar met extra aandacht als dat nodig is.

Al die ‘gelijkheid’, waarbij werknemers en directeurs, leerlingen en leraren elkaar gewoon met ‘je’ aanspreken, betekent trouwens niet dat er geen respect is. Familiaire omgangsvormen blijken prima samen te gaan met achting voor elkaar. Op de een of andere manier betekent het hebben van meer vrijheden in Scandinavië niet dat je die vrijheden ten koste van anderen benut voor je eigen belang. Vrijheid gaat hand in hand met je verantwoordelijk voelen en je daardoor ook verantwoordelijk gedragen.

Feelgood-boek

Nu ik het hier zo samenvat, lijkt het misschien alsof Scandinavië alles op rolletjes loopt. Dat is natuurlijk niet zo. Ook de Deense, Noorse, Zweedse en Finse samenlevingen kennen misstanden, tegengeluiden en schaduwkanten en die worden hier en daar wel aangestipt. Maar Cool – Wat wij kønnen leren van de Scandinaviërs was voor mij vooral een heerlijk feelgood-boek vol herkenning en soms ook een verklaring voor de aantrekkingskracht die de noordelijke landen op mij hebben.

Het boek geeft allerlei inspirerende voorbeelden van de rol die de natuur en natuurbehoud, en het streven naar solidariteit, gelijkheid en bescheidenheid in Scandinavië spelen. De hoofdstukken zijn heel goed los van elkaar te lezen – ideaal als je geen tijd hebt om een boek in één ruk uit te lezen, of als je er de hoofdstukken uit wilt pikken die jou het meeste aanspreken.

Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.

Ik kreeg dit boek toegestuurd door Uitgeverij Haystack. Meer informatie over samenwerkingen op mijn blog vind je in mijn disclaimer.