liepaja in letland

Van zandstrand tot Sovjet-cel en Russisch-Orthodoxe kerk in Liepāja

De Letten houden ervan om hun steden eretitels te geven. Na Dobele, de hoofdstad van de zon, stond ik de volgende dag in Liepāja, de ‘stad waar de wind geboren wordt’. Die associatie met de wind is niet zo gek: Liepāja ligt aan de uitgestrekte Baltische zee, op zo’n 220 km van Riga. Het is een stad die toeristen van alles te bieden heeft: strand, mooie gebouwen en onverwachte bezienswaardigheden.

Naar het strand

De kuststrook van Liepāja was, toen Letland onafhankelijk werd, erg vervuild. Maar nu is het strand schoongemaakt en heeft het zelfs de Blauwe Vlag van FEE. Als je goed kijkt terwijl je er een strandwandeling maakt, kun je er kleine stukjes amber vinden.

Tussen het strand en de stad ligt een 3 km lang park: Jūrmalas parks. Dit park is eind 19e eeuw aangelegd om te voorkomen dat de stad bedolven werd onder het zand dat van het strand kwam aanwaaien. Voor de komst van het park lag er soms wel een meter zand in de straten! Dat kwam doordat alle dennenbomen die er eerst stonden, gekapt waren. De manier waarop dat ‘foutje’ is hersteld, geeft Liepāja nu een mooie opbouw: vanaf het strand zie je alleen groen en toch ben je via het park zo in de stad.

Klassieke en moderne architectuur

Achter Jūrmalas parks staan klassieke Jugendstil-zomerhuizen. Liepāja was namelijk al sinds 1860 een populaire badplaats voor de Russische adel, die hier eind 19e en begin 20e eeuw houten zomerhuizen liet bouwen. Maar ook in het centrum zijn (net als in Riga) Jugendstil-panden te vinden, waarvan er veel zijn gerestaureerd.

De haven als hotspot

Als je Liepāja bezoekt, mag je de haven niet overslaan. Je vindt er vissersboten en de marine van Letland ligt hier, maar je kunt er ook een terrasje pakken.

In de Sovjet-periode hadden de Sovjets hier hun Atlantische vissersvloot. Pottenkijkers in de haven konden ze niet gebruiken: alle straten naar de haven werden geblokkeerd door een muur te bouwen of er een gebouw voor te zetten. Die blokkade wordt nu stapsgewijs weer opgeheven en het is de bedoeling dat je over een tijd weer langs het kanaal van de haven naar zee kunt lopen.

Spookstad Karosta

Aan het einde van de negentiende eeuw groeide Liepāja snel. Een van de stadsdelen die in die tijd werden gebouwd, was niet bedoeld voor de burgers van de stad. De Russische tsaar Alexander III wilde een eigen marinebasis in Liepāja, om de ijsvrije haven en de kust te kunnen beschermen. Bij een aanval zou de Russische marine in Sint-Petersburg er vijf dagen over doen om hier te komen en dat was veel te lang om te kunnen ingrijpen. Bovendien was de haven van Sint-Petersburg niet ijsvrij.

En dus veranderde op zo’n 4 km van Liepāja een stuk bos in een zelfvoorzienende marinebasis waar 40.000 mensen woonden. Alles was er: scholen, een Russisch-Orthodoxe kathedraal, een manege, een elektriciteitscentrale en een gevangenis. Er stonden zelfs mooie, houten huizen in een stijl die militaire Jugendstil wordt genoemd. Tsaristische officiers kregen zo’n woning toegewezen als ze trouwden – een slimme manier om de bevolkingsgroei op de basis te stimuleren.

De marinebasis werd vernoemd naar tsaar Alexander III, maar tijdens de eerste onafhankelijkheid van Letland werd de naam veranderd in Karosta, van Kara osta = oorlogshaven. Na de Tweede Wereldoorlog werd het de grootste marinebasis van de Sovjet-Unie.

Tegenwoordig is het een buitenwijk van Liepāja, maar wel een hele bijzondere. Karosta lijkt wel een spookstad: in plaats van 40.000 mensen wonen er nu nog maar 5000, waarvan 4000 Russische achterblijvers. Op een paar plekken zorgen religie en creatieve en toeristische projecten voor leven in de brouwerij.

Sint-Nicolaaskathedraal

Zo zijn er verbazingwekkend veel kerkgangers aanwezig als ik van de verlaten straten van Karosta de Russisch-orthodoxe kathedraal in stap. Deze Sint-Nicolaaskathedraal werd van 1901 tot 1904 gebouwd in de stijl van de zeventiende eeuw. De laatste Russische tsaar, Nikolaj (Nicolaas) II, was aanwezig bij opening.

Russisch-Orthodoxe kathedraal in Karosta (Liepaja)
Russisch-orthodoxe kathedraal in Karosta

In de Eerste Wereldoorlog werden de iconen en klokken meegenomen naar Rusland. De rest werd geplunderd door de Duitsers. Tijdens de eerste onafhankelijkheid van Letland werd de kathedraal gebruikt als Lutherse kerk.

Toen de Sovjets het voor het zeggen kregen, maakten ze er een ‘matrosnyj klub’ van: matrozen konden hier komen sporten, dansen, naar films kijken en naar muziek luisteren. Omdat religie volgens de Sovjets toch moest worden uitgebannen, hoefde er niet zorgvuldig met het gebouw te worden omgegaan: voor de akoestiek tijdens concerten kwam er een betonnen plafond in de koepel en voor het basketballen werd er een houten vloer met lijnen in de kathedraal gelegd.

Er valt dus een heleboel te herstellen. Maar sinds 1991 vinden er weer kerkdiensten plaats in de St Nikolaaskathedraal van Karosta.

Vrijwillig de cel in

Maar de populairste toeristische attractie van Karosta, Liepāja en zelfs van West-Letland is de militaire gevangenis. Als je in Karosta bij de marine zat en je had je misdragen, werd je hier ‘heropgevoed’. Dat dat er niet zachtzinnig aan toe ging, kun je in de gevangenis zelf ervaren, want tegenwoordig wordt hier een soort realityshow opgevoerd. Ook ik kreeg bij aankomst meteen van deze strenge meneer te horen dat ik naar binnen moest marcheren. En vlug een beetje!

Letland, Liepaja, gevangenis van Karosta


Om eerlijk te zijn kreeg ik er nogal de kriebels van. Ik hou er niet van om afgesnauwd en gecommandeerd te worden, zelfs niet als het maar een toneelstukje is. Maar het is wel een indringende manier om erachter te komen wat zich binnen de muren van deze gevangenis afspeelde.

Gevangenis van Karosta in Liepaja, Letland
Gezellig is anders…

De gevangenis van Karosta werd oorspronkelijk gebouwd als ziekenhuis, maar werd dus uiteindelijk gebruikt als als militaire gevangenis voor het heropvoeden van militairen die zich hadden misdragen. Het leven in de gevangenis was keihard. Bij aankomst kreeg je een plank, die diende als je bed in de kale cel waarin je werd geplaatst.

Terwijl je met je celgenoten je dagen doorbracht in zo’n kale cel, mocht je niet zomaar een beetje niksen. Gevangenen moesten de hele tijd marcheren, terwijl wachters op de gang luisterden of ze nog voetstappen hoorden. Als je op een gegeven moment van uitputting op de grond viel, hoorde de wachter dat je was gestopt met marcheren en kreeg je voor straf een dag extra cel.

Gevangenis van Karosta in Liepaja, Letland


‘Mijn’ gevangenisbewaker kon smeuïg vertellen hoe de gevangenen, om de orde in de gevangenis te bewaren, tegen elkaar werden opgezet. Daarvoor werd bijvoorbeeld het wc-bezoek gebruikt. Iedere gevangene had anderhalve minuut en als een van hen te lang op de wc bleef, kon een andere gevangene dus niet meer. Was een van de gevangenen in een cel herrie aan het schoppen, dan moesten alle gevangenen in de cel opstaan en buiten strafrondjes lopen. Op deze manier zorgden je medegevangenen wel dat je je aan de regels hield – meestal hardhandig. Wel zo makkelijk voor de gevangenisbewaarders.

Gevangenis van Karosta in Liepaja, Letland
Als je wilt, kun je hier komen overnachten.

Officiers in de gevangenis hadden het iets beter. Ze zaten apart van de andere gevangenen, omdat het hun gezag zou aantasten als ze (nadat ze hun tijd hadden uitgezeten) opeens weer de meerdere zouden zijn van iemand die daarvoor nog gewoon een celgenoot was. Daarnaast kregen ze in plaats van een kale plank een matras en laken, net als de gasten die er nu een nachtje komen slapen.

Gevangenis van Karosta in Liepaja, Letland
Wil je iets meer luxe, dan kun je ook voor deze cel kiezen.

Gasten die wel in de gevangenis willen overnachten, maar toch liever iets meer luxe willen, kunnen kiezen voor een kamer met een bed. Maar wat zijn dat voor mensen, die zich vrijwillig onderwerpen aan het regime van de gevangenis van Karosta? Als hij eenmaal uit zijn strenge rol is gestapt, wil mijn ‘gevangenisbewaarder’ het wel vertellen. Vaak zijn het mensen die in het leger hebben gezeten en herinneringen willen ophalen. Maar een bezoekje aan de gevangenis leent zich ook goed voor een teambuilding of vrijgezellenfeest. Alleen een (gewone) rondleiding uit historische interesse is ook mogelijk. En dat kan ik je zeker aanraden.

Ik werd uitgenodigd om Letland te bezoeken voor Stralend Letland.

Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.

Sandra van Bijsterveld
Sandra van Bijsterveld

Leuk dat je er bent! Mijn naam is Sandra van Bijsterveld. In 2013 begon ik met bloggen en inmiddels doe ik dat fulltime. Op Stralend Letland deel ik mijn persoonlijke ervaringen en tips voor een vakantie in Letland met je. Op andere websites blog ik over onze vakanties in Polen, Kroatië, Slovenië, Hongarije, Servië en Tsjechië.

5 reacties

  1. Ik was begin dit jaar voor het eerst in Letland, ik bezocht er het prachtige Riga! Dat is zo hard meegevallen dat ik het land echt verder wil verkennen in de toekomst. Bedankt voor deze blogpost, geeft me opnieuw wat inspiratie! 🙂

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ik ga akkoord met het privacybeleid.