tervete in letland

Tērvete in Letland: natuurpark, sprookjesbos en Vikingfort

Op zo’n 5 kwartier rijden van Riga ligt natuurpark Tērvete. Een derde van dit uitgestrekte natuurpark is omgetoverd tot het grootste sprookjesbos van Noord-Europa. Er wonen magische wezens en als je goed kijkt, kun je er wel eens kabouters tegenkomen. Bovendien wonen er Vikingen vlakbij! In deze blogpost vertel ik je alles over mijn bezoek. 

Ook leuk: maak een fietstour in Riga.

treintje van natuurpark Tervete

In het kabouterbos

Na aankomst in het park stap ik in het treintje dat je kunt nemen als je geen zin of (zoals in mijn geval) tijd hebt om het grote park te voet te verkennen. Al gauw doemen tussen de bomen de eerste kabouterhuisjes op. De kabouters zelf zijn goed verstopt of liggen misschien nog te slapen – het is nog vroeg in de ochtend. Maar dan komen we bij het atelier van Kaboutermoeder en zij is duidelijk al helemaal wakker. Ze legt uit dat kabouters elkaar begroeten met hun neus en kriebelt met de pompon van haar puntmuts ook even zachtjes langs mijn neus. Dan meet ze met een enorme houten lepel of ik mijn buikje wel goed vol heb gegeten. Dat laat wat te wensen over, dus ze stopt me meteen maar een versgebakken koek toe. Letland zou Letland niet zijn als ze er geen heerlijke verse kruidenthee zou bij schenken.

kaboutermoeder in kabouterbos Tervete
Zo bol ziet Kaboutermoeder je buikje graag.

Intussen laat Kaboutermoeder zien wat ze zoal in haar atelier doet. Ze leert kinderen van alles over de natuur: hoe je ervoor zorgt en hoe je er mooie dingen mee kunt maken. Zelf heeft ze van een dennenappel een gelukshanger gemaakt, die ze liefdevol om mijn nek hangt.

Dan neemt ze me mee naar de werkplaats van Kaboutervader. Hij blijkt een indrukwekkende verzameling gereedschap te hebben en daarmee leert hij kinderen graag klussen. Hij ziet vast aan me dat ik me zelf ook weer kind voel, want hij nodigt me uit om met een handboor een gaatje in een plakje hout te boren, dat ik vervolgens als aandenken om mijn nek gehangen krijg. ‘Mamma daba’ staat erop: Moeder Natuur.

kaboutervader in kabouterbos Tervete

Bij het afscheid vertrouwt Kaboutermoeder me nog toe dat ze niet iedereen kan onthouden die bij haar op bezoek komt, maar wel al hun glimlachen. Kaboutervader polst nog even of ik niet bij hem in de leer wil komen. Maar ik moet verder, van het Kabouterbos naar het Sprookjesbos.

Reizen om thuis te komen

In het sprookjesbos van natuurpark Tērvete zijn de figuren uit de fantasievolle verhalen van de bekende Letse kinderboekenschrijfster Anna Brigadere tot leven gebracht. Zij woonde jarenlang in Tērvete en haar huis is nog altijd te bezoeken. Een van haar verhalen ging over iemand die allerlei omzwervingen maakte, op zoek naar het geluk. Aan het einde van de reis kwam hij erachter dat het grootste geluk gewoon thuis op hem wachtte. Het toeval (als dat al bestaat) wil dat ik de laatste weken net iets te veel onderweg ben geweest en ik slik even iets weg als ik denk aan het enorme geluk dat thuis op mij wacht. Wat zou ik dat nu graag bij me hebben.

Op de thee bij de heks

Intussen zie ik vanuit het treintje al de hele tijd overal houten dieren en paddenstoelen. Maar opeens wordt de sfeer grimmiger. Een vleermuis, een reusachtige spin tussen de bomen en dan… een huisje op een boomstam, bewaakt door een grote zwarte kat. Het treintje heeft me bij de heks van het sprookjesbos gebracht.

heksenhuis in natuurpark Tervete

Gelukkig blijkt het een vriendelijke heks. Ik weet niet zeker of ik het goed heb begrepen, maar volgens mij heeft ze er met een tik van haar bezem op mijn billen voor gezorgd dat ik de zomer in kan zonder nog gebukt te gaan onder de ondeugende dingen die ik deze winter heb gedaan.

De heks van Tervete

De heks wil wel eens weten wat ik van de natuur weet. Kan ik een konijn nadoen? De voetsporen van een vos herkennen? Natuurraadsels oplossen? Steeds een nieuw dier uit het bos noemen terwijl we een bal overgooien? Ik doorsta blijkbaar de test, want ze geeft me een warm drankje uit haar dampende toverketel. Of heb ik het juist compleet verprutst en verandert ze me nu in een kikker?

Uitkijktoren van Tervete

Het valt mee. Gewoon als mezelf stap ik weer in het treintje voor een laatste stop: de 25 meter hoge uitkijktoren. 150 treden brengen me naar een uitzicht over het park, inclusief de werkplaats waar de houtsnijwerken in natuurpark Tērvete worden gemaakt. Het zijn er al meer dan honderd en elk jaar komen er nieuwe bij.

uitkijktoren in natuurpark Tervete

Heel veel heksen

Als ik weer bij de ingang – voor mij helaas alweer de uitgang – ben gekomen, is het inmiddels een drukte van jewelste. Het is schoolreisjesdag in Letland en er staan verschillende heksen klaar om met schoolklassen het bos in te trekken. Elk jaar op 30 april komen hier zelfs alle heksen uit Letland bij elkaar om samen het Walpurgisfeest te vieren, dat ik een beetje ken uit Zweden en Tsjechië.

Neem de tijd

Ga je natuurpark Tērvete ook verkennen? Neem daar dan de tijd voor. Om het Sprookjesbos, het Kabouterbos en de grote speeltuin met het houten speelkasteel te verkennen, heb je minstens een halve dag nodig. Maar waarschijnlijk wil je wel langer blijven dan dat – en anders je kinderen wel. Dankzij figuren als de heks en de prinses, die alle bezoekers graag van alles vertellen en spelletjes met ze doen, loop je echt niet in één keer een rondje door het park. Bovendien zijn er meerdere routes.

Steeds meer gezinnen trekken daarom zelfs meerdere dagen uit om het park goed te kunnen bekijken. Na een bliksembezoek van 2 uur kan ik me dat heel goed voorstellen. Zo kun je bijvoorbeeld ook makkelijk een paar uur zoet zijn in het klimpark dat hier pas is aangelegd. Behalve wandelen is het ook mogelijk om fietsen (eventueel met kinderzitje) te huren in het park. Bij moeie beentjes is het treintje een uitkomst.

Praktische informatie

Natuurpark Tērvete ligt minder dan 80 kilometer van Riga. Toegang kost €2,50 voor kinderen en €3,50 voor volwassenen – of je koopt een familieticket voor €9,50. Voor het treintje betaal je 75 cent per halte (in totaal heeft het park 4 haltes). Ook toegang tot de uitkijktoren kost 75 cent. (prijzen 2015).

Ik verbleef voor mijn bezoek aan Tervete bij Putelkrogs

Het Vikingfort van Tērvete

Houten kasteel Tervete

Als je toch in de buurt bent, moet je zeker even een kijkje nemen bij het Vikingort van Tervete. Op deze plek bevond zich vroeger namelijk een belangrijk economisch en bestuurscentrum van het rijke Zemgale. Op een heuvel was een houten fort gebouwd, met daaromheen een nederzetting. In de 11e eeuw werd dit fort versterkt met torens en muren van horizontale balken. Hier hielden de Zemgaļi heel lang hun Vikinggebruiken in stand, terwijl die op andere plekken in Europa werden verdrongen door het Christendom. In de 13e eeuw bezweken ze na hevige gevechten uiteindelijk toch voor de Duitse kruisridders: in 1286 brandden ze hun eigen fort af en vluchtten ze naar Litouwen.

Reconstructie

Op een gelijksoortige plek vlak bij de locatie van het oorspronkelijke houten kasteel is een reconstructie van dit fort gebouwd. Hier zijn wel 4000 vondsten en replica’s te bewonderen, die laten zien hoe de mensen hier tot de 13e eeuw leefden: sieraden, kleding, wapens en huisraad.

Scandinavische en Baltische Vikingen

De archeoloog die dit fort eigenhandig heeft gebouwd en nu het museum beheert, vertelt nog wat meer over de relatie tussen de Scandinavische en Baltische Vikingen, waarover ik ook al iets te weten was gekomen tijdens mijn bezoek aan Jelgava. Volgens hem waren ze beiden groot en sterk. Ze waren zo aan elkaar gewaagd, dat ze niet vaak onderling de strijd aangingen. Zo zouden ze elkaar alleen maar afmatten.

De Baltische Vikingen handelden wel met de Scandinaviërs en werden daar behoorlijk rijk van. Ze ruilden graan tegen zilver, waarmee ze dan weer van alles konden kopen. Duitse teksten wijzen bijvoorbeeld uit dat ze fluweel hadden. Verder weefden ze zelf stoffen, die ze kleurden met natuurlijke kleurstoffen. Onder bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld door mummificering in een moeras, zijn hier soms stukjes van bewaard gebleven. De sieraden die de Baltische stammen droegen waren niet van goud, maar van brons en het liefst van zilver, want dat was de kleur van de goden. Meisjes droegen belletjes als bescherming tegen het boze oog.

Houten kasteel Tervete

Bij de sieraden en kleding, maar bijvoorbeeld ook in houtsnijwerk, spelen symbolen een belangrijke rol. In de loop van de eeuwen veranderden ze, zoals het symbool van vrouwelijke vruchtbaarheid (een driehoek met drie bolletjes op de hoeken) dat zich ontwikkelde tot het zonnewiel waarvan ik in Noorwegen een kettinkje kocht en waarmee ik in Letland een steentje mocht versieren. Tijdens de kerstening ontstonden combinaties van deze heidense symbolen en het christelijke kruis.

Dobele zonnewiel

Een belangrijk verschil tussen sieraden van de Scandinavische Vikingen en de Baltische stammen is dat men in Scandinavië mallen gebruikte. Er konden dus meerdere identieke exemplaren worden gemaakt. In Letland hadden ze geen kalksteen om mallen mee te maken, en dus is elk exemplaar uniek.

Houten kasteel Tervete

Natuurlijk zijn er in de omgeving van Tērvete ook zwaarden gevonden. Letland is na Noorwegen zelfs het land waar de meeste zwaarden zijn teruggevonden – van Duitsers en de Baltische stammen. Ik mocht heel even een echt Vikingzwaard vasthouden – wauw, wat is dat zwaar! Een Vikingzwaard is dan ook meer een soort bijl en een symbool van macht, vertelt de archeoloog die me rondleidt. Duitse zwaarden waren aan twee kanten scherp, meer uitgebalanceerd en veel geschikter voor snelle gevechten.

Vikinggebruiken in het Letland van nu

Nadat de Baltische stammen in de dertiende eeuw uiteindelijk zwichtten onder de kruisridders, is het Letse volk altijd een natuurvolk gebleven. Ook nu nog worden veel regels en rituelen nageleefd die – volgens mijn gids in Letland – hun oorsprong vinden bij de Vikingen. Bijvoorbeeld:

  • Er wordt nog veel meer geleefd naar de stand van de zon en de maan. Midzomer wordt bijvoorbeeld uitbundig gevierd en de precieze datum van het feest wordt bepaald door de zonnekalender. De kransen van boomblaadjes en bloemetjes die bij dit feest worden gemaakt, zijn afkomstig van de zilveren hoofdband die de Baltische stammen droegen als kroon.
  • Er worden nog vuurrituelen gebruikt. Met Midzomer kun je over een vuur springen om het komende jaar je partner te ontmoeten. Bij het bouwen van een huis wordt op een speciaal uitgemeten plek een vuurritueel uitgevoerd.
  • Overal kom je oude symbolen tegen: in borduurwerk, in geveltekens, in sieraden – waar je maar kijkt, vind je ze. Veel mannen dragen een gedraaide ring die net als de Vikingboot Nameisis (of Namejs) heet, en die de overgang van jongen naar man symboliseert. Voor Letten in het buitenland is de ring een soort herkenningsteken.
  • Er is een sterke saunacultuur met rituelen op basis van aromatherapie, kruidenthee en berkentakmassages. Volgens een Vikingregel verzamel je de berkentakken alleen tot Midzomer.
  • Het is heel normaal om de bossen in te gaan om paddenstoelen en bessen te plukken (en dus ook om te weten welke je kunt plukken en eten en welke je als medicijn kunt gebruiken).
  • Kruidenthee is echt een ding in Letland. Maar ook de kruidenlikeur Balsams is populair.
  • In de lente wordt berkensap gemaakt, dat een reinigende werking heeft.

Er wordt wel gezegd dat al die kennis van natuurlijke geneeskrachten de Baltische stammen heeft gered van de virussen die tijdens de kruistochten met de kruisridders meekwamen. Later was dit misschien wel datgene dat de Letten die werden gedeporteerd naar Siberië in leven hield.

Ik werd uitgenodigd om Letland te bezoeken voor Stralend Letland.

Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.

Sandra van Bijsterveld
Sandra van Bijsterveld

Leuk dat je er bent! Mijn naam is Sandra van Bijsterveld. In 2013 begon ik met bloggen en inmiddels doe ik dat fulltime. Op Stralend Letland deel ik mijn persoonlijke ervaringen en tips voor een vakantie in Letland met je. Op andere websites blog ik over onze vakanties in Polen, Kroatië, Slovenië, Hongarije, Servië en Tsjechië.

Eén reactie

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ik ga akkoord met het privacybeleid.